(TUAG)- Năm 2022 là một năm khó khăn chồng chất với hệ thống y tế toàn cầu khi phải căng sức ứng phó với nhiều loại dịch bệnh vào cùng một thời điểm. Thế giới trải qua năm thứ 3 đại dịch COVID-19 hoành hành và được đánh giá là năm của “cơn sóng thần” Omicron và các biến thể phụ với khả năng lây truyền cao. Số ca mắc COVID-19 mới tăng mạnh ở Pháp, Ðức, Italy, Hàn Quốc, Singapore, Australia... Hội chứng COVID-19 kéo dài gây sa sút nghiêm trọng về sức khỏe thể chất và tinh thần của người dân các nước. Hệ thống chăm sóc sức khỏe của nhiều nước thường xuyên rơi vào tình trạng quá tải do lượng bệnh nhân tăng và thiếu nhân lực y tế trầm trọng.



Trong khi đó, các căn bệnh như đậu mùa khỉ, cúm mùa, dịch tả, Ebola, sốt xuất huyết... cũng bùng phát và diễn biến phức tạp. Tại châu Âu, sự hoành hành đồng thời của virus cúm mùa và COVID-19 tạo áp lực đáng kể cho hệ thống y tế. Hạn hán và lũ lụt tấn công vùng Sừng châu Phi và vùng Sahel, cũng như Pakistan, kéo theo nhiều căn bệnh truyền nhiễm.

Tuy nhiên, sau một năm trải qua nhiều thách thức, những điểm sáng tích cực đang xuất hiện trên bức tranh tổng thể của y tế toàn cầu với đà suy yếu của nhiều loại dịch bệnh. Ngày 21/12/2022, Tổng Giám đốc Ghebreyesus nêu rõ đại dịch COVID-19 đang trên đà suy yếu khi số ca tử vong do Covid-19 được báo cáo hằng tuần trên toàn thế giới đã giảm gần 90% kể từ mức đỉnh của cuối tháng 01/2022, thời điểm biến thể Omicron hoành hành. Bệnh đậu mùa khỉ toàn cầu đã giảm hơn 90% kể từ tháng 7 - thời điểm WHO tuyên bố tình trạng khẩn cấp. Trong tháng 01/2023, dự kiến Ủy ban Khẩn cấp về dịch COVID-19 thuộc WHO sẽ thảo luận về các tiêu chí để tuyên bố kết thúc tình trạng khẩn cấp.

Bước tiến trong cuộc chiến đẩy lùi dịch COVID-19 là việc triển khai tiêm vaccine, nhiều phương pháp điều trị cải tiến cho người mắc COVID-19 cũng như nâng cao nhận thức của người dân về các rủi ro của bệnh. Đối với dịch đậu mùa khỉ, kích hoạt phản ứng phối hợp quốc tế, thúc đẩy công tác tài trợ nhằm hợp tác chia sẻ vaccine và phương pháp điều trị dịch bệnh này trong bối cảnh dịch có dấu hiệu lây lan nhanh là những nỗ lực khẳng định quyết tâm của cộng đồng quốc tế. Cùng với đó là chuyển biến tích cực về nhận thức và hành động liên quan đến ứng phó biến đổi khí hậu với các đợt hạn hán, lũ lụt, vốn tạo môi trường thuận lợi cho virus gây bệnh truyền nhiễm lây lan ở nhiều quốc gia.

Phần lớn dân số thế giới được cho là đã mắc COVID-19 và có sự khác biệt đáng kể giữa các mức độ miễn dịch của từng cá nhân dựa trên loại vaccine và số lượng liều mà mọi người đã tiêm. Tổng cộng, 13 tỷ liều vaccine COVID-19 đã được sử dụng.

Mô hình dự đoán cũng hoạt động tốt khi mọi người hành động theo những cách có thể dự đoán được, cho dù đây là hành vi bình thường, trước đại dịch hoặc thời điểm áp đặt những hạn chế xã hội nghiêm ngặt. Khi mọi người thích nghi với cuộc sống có COVID-19 và tự đánh giá rủi ro cũng như lợi ích của hành vi bản thân, việc lập mô hình dự đoán trở nên phức tạp hơn.

Dù kỳ vọng vào một năm mới khởi sắc với hệ thống y tế toàn cầu song người đứng đầu WHO cũng bày tỏ thận trọng khi yêu cầu các quốc gia không được chủ quan và xác định 5 ưu tiên cần thực hiện ở cơ quan y tế các nước trong năm 2023. Đó là tập trung vào nâng cao sức khỏe và phòng ngừa dịch bệnh bằng cách chuyển từ chăm sóc bệnh tật sang chăm sóc sức khỏe; tăng cường bao phủ y tế toàn dân, đặc biệt là chăm sóc sức khỏe ban đầu; tăng cường chuẩn bị sẵn sàng và ứng phó khẩn cấp; đẩy mạnh công tác nghiên cứu, khoa học và công nghệ; và tiếp tục cải tổ WHO.

Vẫn còn khác biệt lớn trong các biện pháp can thiệp dùng thuốc và không dùng thuốc trên khắp thế giới, ví dụ như việc sử dụng khẩu trang, xét nghiệm COVID-19 và thông gió trong các tòa nhà. Khi các chính phủ nới lỏng và đôi khi thắt chặt lại biện pháp phòng dịch để đối phó với các áp lực xã hội và tình hình y tế, có nguy cơ các biến thể có thể xuất hiện và chọc thủng “lớp phòng thủ” mà người dân đã xây dựng.

Các giai đoạn tiếp theo của đại dịch cũng sẽ chịu ảnh hưởng bởi hành vi của con người. Chẳng hạn, khoảng thời gian chúng ta làm việc ở nhà và liệu chúng ta có giảm tiếp xúc xã hội khi mắc COVID-19 hay không. Không có gì chắc chắn rằng các biến thể mới trong tương lai có ảnh hưởng tương tự Delta hoặc Omicron, nhưng điều đó là có thể. Nếu điều này xảy ra, điều quan trọng là phải có sẵn kế hoạch để ứng phó trong bối cảnh mối quan tâm đến COVID-19 đang giảm dần và thông tin sai lệch gia tăng.

Việc giảm giám sát cũng gây khó khăn hơn cho lập mô hình dự đoán. Trong thời kỳ cao điểm đối phó khẩn cấp với COVID-19, ưu tiên hàng đầu bao gồm giám sát những người nhiễm virus SARS-CoV-2 và giám sát các biến thể. Điều này tạo điều kiện xác định sớm và sẵn sàng ứng phó với các biến thể mới như Omicron. Nhưng hoạt động giải trình tự gien mẫu bệnh phẩm sau đó đã giảm đi, điều này có thể làm tăng thời gian cần thiết để xác định các biến thể mới cần quan tâm.